نقشه راه بیش فعالی از تشخیص تا طراحی پلن درمانی

برای شروع فرآیند تشخیص بیش فعالی، کلیک کنید!!!!

بیش فعالی چیست؟

همین الان که در حال خواندن این مطلب هستین در مغز شما غوغایی برپاست، انبوهی از اطلاعات از دمای محیط گرفته تا صداها و… به سمت مغز شما سرازیر می شود. بخش هایی از حافظه درگیر است و ممکن است خاطراتی به صورت ناخودآگاه در ذهن شما یادآوری شوند.

جریان الکتروشیمیایی بین سلول های مغزی(نورون) این اطلاعات را بین بخش های مختلف مغز جابجا می کنند تا درنهایت هماهنگی بین قسمت های مختلف ایجاد شود. بخش زیادی از این اطلاعات مهار می شوند و به آن ها پاسخی داده نمی شود، چیزی که تمرکز را ایجاد می کند.

تمرکز به معنی هدفمندی در ادراک حواس، پاسخدهی به اطلاعات ضروری و مهار سایر اطلاعات است.

فرآیندهای الکتروشیمیایی در مغز مبتلایان به بیش فعالی به گونه ای است که مهار اطلاعات غیرضروری به خوبی صورت نمی گیرد و ذهن علاوه بر ادراک همزمان بخش زیادی از حواس، برای پاسخ‌دهی به آن ها نیز تلاش می کند.

همین موضوع بی‌قراری، نقص توجه و عدم تمرکز ایجاد می‌کند که سه علامت مهم در مبتلایان به بیش فعالی است.

علل بیش فعالی

اعتقاد بر این است که ADHD توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می شود. تحقیقات نشان می دهد که ADHD اغلب ارثی است، اما هیچ ژن واحدی وجود ندارد که این اختلال را ایجاد کند. عوامل دیگری مانند قرار گرفتن در معرض الکل، تنباکو یا سایر مواد قبل از تولد، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و آسیب های مغزی نیز می توانند خطر ابتلا به ADHD را افزایش دهند. برخی از مطالعات همچنین ارتباط بالقوه ای بین ADHD و برخی عوامل غذایی یا سموم محیطی را پیشنهاد کرده اند، اما تحقیقات بیشتری برای تایید این ارتباط مورد نیاز است.

علائم بیش فعالی

علائم ADHD (اختلال کمبود توجه و بیش فعالی) ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. بی توجهی: مرتکب اشتباهات بی دقت، مشکل در حفظ توجه، به راحتی حواس پرت، فراموشکار و بی نظم است.

2. بیش فعالی: بی قراری، بی قراری، حرف زدن بیش از حد و مشکل در نشستن.

3. تکانشگری: بدون فکر کردن عمل می کند، حرف دیگران را قطع می کند و در انتظار نوبت خود مشکل دارد.

4. عدم تمرکز: مشکل در انجام وظایف، مشکلات در پیروی از دستورالعمل ها و مدیریت ضعیف زمان.

5. فراموشی: اقلام را به اشتباه درج می کند، جزئیات مهم را فراموش می کند و در پیگیری چیزها مشکل دارد.

6. مهارت های اجتماعی ضعیف: مشکل در ایجاد و حفظ دوستی ها، قطع صحبت های دیگران در حین گفتگو، و ظاهر ناآگاه از نشانه ها و مرزهای اجتماعی.

7. رفتار پرخاشگرانه: به راحتی تحریک می شود، در کنترل خشم مشکل دارد و به نظر می رسد که به راحتی ناامید می شود.

توجه به این نکته مهم است که همه افراد مبتلا به ADHD همه این علائم را نشان نمی دهند و برخی ممکن است علائم متفاوتی را نشان دهند. همچنین توجه به این نکته مهم است که بسیاری از این علائم می توانند در سایر اختلالات رایج باشند یا به سادگی بخشی از شخصیت فرد باشند و تشخیص رسمی توسط یک متخصص پزشکی برای درمان مناسب ضروری است.

انواع بیش فعالی

افراد مبتلا به بیش فعالی با توجه به علائم شاخصی که دارند به سه گروه تقسیم می‌شوند:

گروه اول: پرتحرک، کم توجه

گروه دوم: صرفا پرتحرک

گروه سوم: صرفا نقص توجه

درمان بیش فعالی

افراد مبتلا به بیش فعالی در هرکدام از این گروه ها که قرار بگیرند طیفی از مشکلات را در یادگیری، اشتغال، روابط بین فردی و… تجربه می‌کنند.

در ادامه به اصول طراحی پلن درمانی برای هر کدام از این گروه ها خواهیم پرداخت.

ویژگی های پلن درمانی برای گروه اول کودکان مبتلا به بیش فعالی: پرتحرک، دارای نقص جدی توجه

غالب افراد مبتلا به بیش فعالی که در این طبقه قرار می‌گیرند، از آنجا که هر دو علامت مهم بیش فعالی را همزمان نشان می دهند با چالش های جدی در زندگی روزمره خود مواجه اند.

برنامه درمانی کودکانی که در این طبقه قرار می گیرند باید در درجه اول به کاهش علائم و در وهله بعدی بر توسعه مهارت های فردی متمرکز باشد.

دارو‌درمانی

برخلاف کلیشه و باورهای موجود درخصوص عوارض مصرف دارو، دارودرمانی یکی از ارکان درمان و توانبخشی مبتلایان به بیش فعالی است.

البته که دارو به تنهایی نمی‌تواند، تنها اقدام درمانی موثر برای همه افراد مبتلا به بیش‌فعالی باشد اما درصورت تجویز پزشک می‌تواند به کاهش علائم از جمله بی‌قراری و پرتحرکی، نقص توجه و تمرکز، اختلال در حافظه و… کمک کند.

توانبخشی ذهنی

برنامه توانبخشی ذهنی در این گروه می بایست بر توسعه مهارت ها و پتانسیل های شناختی متمرکز باشد که در قسمت بعدی چک لیستی از این موارد را ارائه کرده ایم.

چک لیست برنامه درمانی بیش فعالی

• حافظه کوتاه مدت دیداری
• حافظه کوتاه مدت شنیداری
• حافظه میان مدت
• مهار پاسخ
• توجه انتخابی
• توجه تقسیم شده
• توجه پایداری‌

برنامه توانبخشی کودکان مبتلا به بیش فعالی می تواند تک بعدی یا چند بعدی باشد که در این صورت با توجه به نیازهای آموزشی کودک، ترکیبی از این موارد را دربربگیرد.

ویژگی های پلن درمانی برای گروه دوم کودکان مبتلا به بیش فعالی: بی قرار و پرتحرک، تحمل کاری پایین و عدم دستورپذیری، اختلال درخواب

جامعه آماری این گروه نسبت به گروه اول بسیار کم‌تر است و از آنجا که علائم صرفا شامل بی قراری و پرتحرکی می شود، کم‌تر با اختلالات یادگیری مواجه می‌وند.

دارو درمانی در این گروه نیز می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی(افزایش مدت زمان و کیفیت خواب، افزایش تحمل کاری و…) کمک کند.

ورزش در کودکان بیش فعال در چهارچوب برنامه های حسی-حرکتی می‌تواند به هماهنگی بهتر نورون های مغزی و کاهش بی‌قراری و پر‌تحرکی کمک کند.

توانبخشی ذهنی

توانبخشی شناختی در این گروه از الگوهای ارائه شده در رویکرد درمانی CBT(Cognitive behavioral therapy) پیروی می‌کند که بیشتر بر موضوع توانبخشی اجتماعی، اصول رفتار و تعاملات تاکید دارد.

ویژگی های پلن درمانی برای گروه سوم کودکان مبتلا به بیش فعالی: نقص توجه و حافظه

گروه سوم باتوجه به علائمی که دارند اغلب با اختلالات یادگیری مواجه اند.

دارودرمانی در این گروه نیز می تواند به کاهش علائم از جمله نقص توجه و افزایش تمرکز کمک کند.

نتایج تحقیقات بالینی از اثرگذاری نوروفیدبک بر توجه و تمرکز این گروه از افراد مبتلا به بیش فعالی دفاع کرده‌اند.

هرچند تغییراتی که پلن درمانی مبتنی بر نوروفیدبک بر ذهن افراد مبتلا به بیش فعالی به اندازه دارو درمانی و توانبخشی ذهنی شناختی نیست اما در بعضی موارد به عنوان درمان مکمل توصیه می شود.

برنامه توانبخشی شناختی در این گروه بدنه اصلی پلن درمانی را تشکیل می‌دهد.

توانبخشی ذهنی

اجزای این پلن در این گروه از مبتلایان به بیش فعالی شامل موارد زیر می‌شود:

• توجه دیداری و شنیداری(توجه انتخابی، توجه تقسیم شده، توجه پایدار و…)
• حافظه دیداری و شنیداری(کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت)
• افزایش ظرفیت مرتبط با تحمل کاری

سخن پایانی

دامنه هوش غالب افراد مبتلا به بیش فعالی از متوسط جامعه بیشتر است و همین موضوع می تواند تا حدی عوارض ناشی از نقص توجه و تمرکز را در مسیر آموزش و یادگیری کاهش دهد با این حال لزوم اجرای برنامه توانبخشی همه جانبه جایی ضرورت پیدا می کند که کودکان بیش فعال نتوانند مسیر رشد و تکامل را به ویژه در سنین پیش از دبستان به خوبی طی کنند و عوارض تاخیر تکاملی از جمله کاهش اعتماد به نفس، عدم توانایی در برقراری ارتباطات موثر تا بزرگسالی ادامه پیدا کند

برای شروع فرآیند تشخیص بیش فعالی، کلیک کنید!!!!